Kształcenie na pierwszym etapie edukacyjnym w klasach I-III jest łagodnym przejściem od wychowania przedszkolnego do edukacji prowadzonej w systemie szkolnym.
Ma ono charakter zintegrowany (łączy ze sobą treści poszczególnych edukacji tak, by uczniowie zdobywali wiedzę i umiejętności, które łączą się w całość – a nie są oderwane od siebie) tworząc podstawy wiedzy o otaczającej uczniów rzeczywistości – o sobie, o świecie i umożliwiają uczniom w przyszłości rozwijanie własnej zdolności rozumowania, wyobraźni, własnego osądu, poczucia odpowiedzialności.
Edukacja wczesnoszkolna odwołując się do doświadczeń dziecka nabywanych w rodzinie, w innych środowiskach oraz poprzez media, przygotowuje do podejmowania zadań z różnych obszarów działalności człowieka. Szczególnie akcentuje problematykę związaną z porozumiewaniem się, najbliższym środowiskiem, bezpieczeństwem i zdrowiem, dostarczając dziecku sposobności do podejmowania działań pozwalających na pełne przeżycie dzieciństwa.
Cele i zadania edukacji wczesnoszkolnej
Nadrzędnym celem edukacji wczesnoszkolnej jest wspomaganie dziecka w jego całościowym rozwoju (fizycznym, intelektualnym, estetycznym, emocjonalnym i duchowym) tak, by było przygotowane, na miarę swoich możliwości, do życia w zgodzie z ludźmi, z przyrodą i samym sobą.
Z celu nadrzędnego wynikają następujące cele szczegółowe
1. Kształtowanie kompetencji komunikowania się z ludźmi:
- kształtowanie umiejętności posługiwania się językiem ojczystym w zakresie mówienia, pisania i czytania;
- kształtowanie umiejętności matematycznego (ilościowego, schematycznego i relacyjnego) opisywania rzeczywistości; kształtowanie pojęcia liczby naturalnej w jej aspektach oraz umiejętność wykonywania czterech podstawowych działań na liczbach; dokonywania pomiarów; rozwiązywania zadań matematycznych; rozpoznawania prostych figur geometrycznych;
- kształtowanie umiejętności wyrażania swoich przeżyć, nastrojów i emocji za pomocą gestów, ruchu i mimiki.
2. Kształtowanie kompetencji współdziałania i współżycia z ludźmi:
- wdrażania do aktywnego uczestnictwa w coraz szerszych kręgach społecznych (rodzina, szkoła, społeczność lokalna, Ojczyzna, Ziemia);
- wdrażania do odkrywania INNEGO człowieka, wczuwania się w jego sytuację,rozumienie jego reakcji.
3. Kształtowanie kompetencji posługiwania się metodami poznawania rzeczywistości:
- rozwijanie umiejętności posługiwania się bezpośrednimi (obserwacja, proste doświadczenia i eksperymenty) i pośrednimi (film, książki, fotografie, ilustracje) metodami poznawania przyrody;
- rozwijanie umiejętności poszukiwania, porządkowania i wykorzystania informacji z różnych źródeł.
4. Kształtowanie kompetencji wyodrębniania, opisywania i wyjaśniania związku między naturalnymi składnikami środowiska przyrodniczego a życiem i działalnością człowieka:
- rozbudzanie zainteresowań przyrodniczych i potrzeby bezpośredniego kontaktu z nią;
- umożliwienie poznania piękna, różnorodności i współzależności składników przyrody ożywionej (człowiek, rośliny, zwierzęta) i nieożywionej (ciała niebieskie, powietrze, woda, skały, minerały);
- wyrabianie umiejętności korzystania z dóbr przyrody bez jej degradacji i bezmyślnego niszczenia;
- stwarzanie sytuacji, w których dziecko stopniowo odkrywa i akceptuje siebie – poznaje swoje ciało i sposoby zaspokajania jego potrzeb; poznaje rolę swoich zmysłów i doskonali je; odkrywa możliwości swojego umysłu i ćwiczy go; rozpoznaje soje uczucia i pielęgnuje uczucia pozytywne; buduje swój świat wartości i ciągle wzbogaca go.
5. Kształtowanie kompetencji odbiorcy wytworów sztuki i przyszłego ich twórcy:
- wprowadzenie w dziedzictwo kultury narodowej, europejskiej i światowej;
- przygotowanie do odbioru dzieła literackiego, plastycznego, muzycznego;
- rozbudzanie wrażliwości estetycznej i zachęcanie do twórczej ekspresji, rozwijanie uzdolnień indywidualnych.
6. Kształtowanie kompetencji użytkownika wytworów techniki i przyszłego wynalazcy:
- kształtowanie umiejętności bezpiecznego posługiwania się prostymi narzędziami i bezpiecznego korzystania z urządzeń technicznych;
- wdrażanie do właściwego planowania i organizowania procesu prowadzącego do powstania nowego wytworu.
Tak sprecyzowane cele edukacji wczesnoszkolnej obejmują swoim zakresem całość oddziaływań edukacyjnych i wskazują wszelkie możliwe warunki do: odkrywania i nabywania podstaw wiedzy o świecie; doświadczania przeżyć estetycznych, artystycznych, sportowych, naukowych i społecznych; do rozwijania wyobraźni dziecka i jego kreatywności. Ich właściwa realizacja zapewni dziecku rozwój w całym bogactwie jego osobowości, w różnorodnych formach ekspresji i zaangażowania.
Zadania edukacji wczesnoszkolnej to:
- Odkryć, uruchomić, rozwinąć wszystkie predyspozycje i zdolności poznawcze każdego dziecka na miarę jego możliwości.
- Ukształtować pozytywny stosunek do nauki, który będzie dziecku towarzyszył przez całe życie.
- Wyposażyć dziecko w podstawowe narzędzia uczenia się: czytanie, pisanie, komunikowanie się, malowanie, metody rozwiązywania problemów, ćwiczenia uwagi, pamięci, myślenia.
- Ukształtować nawyk dociekliwości w badaniu otaczającego świata i w dążeniu do prawdy w poznaniu.
- Dostarczyć fundamentalnych treści, które są niezbędne do rozumienia świata, w którym dziecko żyje.
- Uruchomić mechanizmy konieczne w przyszłości do aktywnego etycznego i estetycznego uczestnictwa w życiu społecznym.
Zajęcia edukacji wczesnoszkolnej, w których uczestniczą uczniowie klas I-III odbywają się wokół określonych kręgów tematycznych i tematów dnia, które to znajdują swoje odbicie we wszystkich zajęciach tego dnia prowadzonych.
Ocena
Konsekwentnie do założenia, że każde dziecko rozwija się na miarę swoich możliwości i w odpowiednim dla siebie tempie, ocena ma charakter opisowy i dotyczy nie tylko postępów w nauce, ale ogólnego poziomu rozwoju konkretnego dziecka.
Proponuje się trzy rodzaje oceniania dziecka:
- ocenianie bieżące, podczas każdego zajęcia;
- ocenianie okresowe, na śródrocze i koniec kolejnych lat edukacji;
- ocenianie końcowe, po zakończeniu I etapu edukacji podstawowej.
Ocenianie bieżące
Jest ono najważniejsze w procesie edukacyjnym. Obejmuje nie tylko ucznia, ale i w pewnym sensie nauczyciela, w myśl zasady: „abyś nie był lekarstwem na chorobę, której sam jesteś przyczyną”. w ocenie bieżącej uczeń otrzymuje potwierdzenie tego, co poprawnie wykonał, co osiągnął, w czym jest dobry oraz wskazówki – co poprawić, co udoskonalić, nad czym jeszcze popracować; natomiast nauczyciel otrzymuje informacje o trafności i efektywności stosowanych metod, środków i organizacji zajęć, a w razie miernych wyników – sygnał, że należy je modyfikować, zmieniać.
W ocenianiu bieżącym przydatne są karty indywidualnej pracy ucznia, które informują systematycznie o postępach dziecka w nabywaniu wiadomości i umiejętności; gromadzone w teczce ucznia dają pełny obraz kolejnych postępów i rozwoju dziecka.
Ogólnie można powiedzieć, że w ocenie bieżącej stwierdzamy w szczegółach, co dziecko wykonało, jak wykonało, ile potrafi, czego nie umie. Dziecko otrzymuje ją już w trakcie wykonywania zadania, bądź tuż po jego wykonaniu. Eksponujemy w niej osiągnięcia indywidualne dziecka w porównaniu do stanu poprzedniego, ale nie porównujemy ich z osiągnięciami innych dzieci, bowiem edukacja to nie wyścig, ale spokojna, twórcza praca na miarę jego możliwości.
Ocenianie okresowe
Ma charakter bardziej ogólny i pełniej informuje o aktywności dziecka, o postępach w nabywaniu poszczególnych kompetencji, o specjalnych uzdolnieniach, o specjalnych trudnościach, o stanach wewnętrznych przeżyć dziecka i sposobach ich ujawniania.
Ocena okresowa nie wiedzie do oceny postępów całej klasy, lecz ujmuje postępy i rozwój konkretnego ucznia. Nie używa się w niej etykiety: uczeń bardzo dobry, uczeń zły, słaby, dostateczny. w ocenie okresowej przedstawia się indywidualną naturę dziecka, tworzy się dossier dziecka, grupując informacje o jego wewnętrznych stanach i procesach, o przejawach jego zachowania. Dąży się do uchwycenia związku między stanem wewnętrznym a działaniem.
Ocena okresowa powinna z jednej strony mieć charakter diagnostyczno-informacyjny i jako taka jest przydatna nauczycielowi i rodzicom, by mogli dziecko jak najlepiej wspomagać w rozwoju. z drugiej strony powinna być motywująco-afirmacyjna, zachęcająca dziecko do samorozwoju.
Ocenianie końcowe
Jest to ocena podsumowująca, przeprowadzana na zakończenie I etapu edukacji podstawowej, sprawdzająca poziom osiągniętych kompetencji zawartych w podstawie programowej. Dotyczy ona przede wszystkim: zasadniczych narzędzi uczenia się (czytanie, pisanie, mówienie, rachowanie, rozwiązywanie problemów); fundamentalnych treści z zakresu wiedzy o świecie, stanowiących podstawę do dalszej nauki; koniecznych zachowań w aktywnym życiu społecznym.